Dyfamacja, inaczej zniesławienie, od wieków stanowiła zagrożenie dla reputacji zarówno jednostek, jak i organizacji. W dzisiejszym świecie cyfrowym ryzyko to tylko wzrosło, dlatego warto zrozumieć, czym dokładnie jest dyfamacja, jakie są jej prawne konsekwencje oraz jak firmy mogą się przed nią chronić.
W artykule przyjrzymy się historycznym korzeniom pojęcia, jego obecnemu zastosowaniu prawnemu oraz sposobom identyfikacji i zarządzania ryzykiem dyfamacji w organizacjach.
Historyczne pochodzenie słowa „dyfamacja”
Pojęcie „dyfamacja” wywodzi się z łacińskiego słowa „diffamatio”, co oznacza „rozpowszechnienie złej reputacji”. Już w starożytnym Rzymie istniały przepisy chroniące jednostki przed publicznym oczernianiem, gdyż negatywna reputacja miała istotny wpływ na społeczne i zawodowe życie. W średniowieczu w Europie sprawy o zniesławienie stawały się coraz bardziej powszechne, szczególnie w odniesieniu do rodów królewskich i arystokracji, dla których honor był wartością nadrzędną. Z czasem prawo związane z dyfamacją ewoluowało, kładąc większy nacisk na ochronę prywatności i dobrego imienia, co widoczne jest w systemach prawnych do dziś.
Pierwsze znane rozprawy o dyfamację
Jednym z pierwszych przypadków dyfamacji, który przeszedł do historii, jest sprawa „Case of Scandalum Magnatum” z XVI-wiecznej Anglii. Sprawa ta dotyczyła ochrony honoru najważniejszych osób w państwie i ustaliła precedens w prawie angielskim dla ochrony reputacji poprzez oskarżenia o zniesławienie.
Z kolei w USA słynny przypadek z 1735 roku, sprawa Johna Petera Zengera, ustanowiła wolność prasy jako element obrony przed oskarżeniami o zniesławienie. Zenger, wydawca gazety w Nowym Jorku, został oskarżony o zniesławienie gubernatora kolonii, ale został uniewinniony dzięki wykazaniu, że jego zarzuty były prawdziwe. Ta sprawa przyczyniła się do wykształcenia zasady, że prawda jest linią obrony przed zarzutami o zniesławienie.
Czym właściwie w prawie jest dyfamacja
Dyfamacja, zwana również zniesławieniem, jest formą naruszenia dobrego imienia osoby fizycznej lub prawnej poprzez rozpowszechnianie nieprawdziwych lub szkodliwych informacji. Może przybrać formę zniesławienia pisemnego (libel) lub ustnego (slander) tak w praktyce anglosaskiej a w polskiej – naruszenie dóbr osobistych w dowolnej postaci lub przestępstwo pomówienia lub zniewag. W praktyce prawo rozróżnia zniesławienie jako działanie, które:
- Obniża społeczny szacunek dla osoby lub firmy,
- Wystawia ją na utratę zaufania, a także
- Może skutkować poważnymi stratami finansowymi lub zawodowymi.
Aby dana treść mogła zostać uznana za dyfamacyjną, musi spełniać kilka kryteriów prawnych:
- Nieprawdziwość– informacje muszą być fałszywe.
- Szkodliwość– treść musi być obraźliwa lub w inny sposób godząca w reputację.
- Publiczność– informacja musi być dostępna publicznie, co oznacza, że została rozpowszechniona szeroko lub przez osobę trzecią.
Przeczytaj także: Zniesławienie a pomówienie – istotne różnice i podstawy prawne – link.
Jak rozpoznać czy ma się do czynienia z dyfamacją?
Identyfikacja dyfamacji może być trudna, zwłaszcza w kontekście firmowym. Oto kluczowe pytania, które warto sobie zadać:
- -Czy zarzuty są oparte na faktach? Jeśli oskarżenia mają charakter opinii, może to nie być dyfamacja.
- Czy rozpowszechniona informacja jest nieprawdziwa? Fałszywość treści jest podstawowym elementem dyfamacji.
- Czy reputacja firmy została realnie naruszona? Dyfamacja wymaga, by szkoda była odczuwalna i mierzalna.
- Kto był odbiorcą informacji? Jeśli informacja została przekazana osobom trzecim lub upubliczniona, mamy większą podstawę do uznania jej za dyfamacyjną.
Jak zarządzać ryzykiem dyfamacji w firmie lub w organizacji
Ochrona przed dyfamacją w firmie zaczyna się od zrozumienia potencjalnych źródeł ryzyka i monitorowania reputacji. Oto kluczowe kroki, które mogą pomóc firmom minimalizować ryzyko dyfamacji:
Źrodła ryzyka dyfamacji w firmie:
- pracownik/ były pracownik
- podwykonawca / były podwykonawca
- kontrahent/ były kontrahent
- osoba z zarządu / właściciel
- osoba, agencja lub freelancer obsługujący zlecenia na rzecz firmy
Zarządzanie ryzykiem dyfamacji w firmie
- Analiza obecności online i treści w sieci – Regularne monitorowanie opinii, recenzji i komentarzy dotyczących marki, produktów i kluczowych osób w firmie.
- Budowanie polityki komunikacyjnej – Przeszkolenie pracowników w zakresie odpowiedzialnej komunikacji oraz jasne wytyczne w sprawie zachowań w social media.
- Wczesne reagowanie na nieprawdziwe informacje – Szybkie reagowanie na pojawiające się negatywne treści, jeśli są nieprawdziwe, w tym działania wyjaśniające lub sprostowania.
- Zabezpieczenie prawne – Korzystanie z usług prawników wyspecjalizowanych w prawie umów, mediów i ochronie reputacji, aby szybko identyfikować i rozwiązywać sprawy potencjalnie szkodliwe.
- Analiza ryzyka – Regularna ocena ryzyka związanego z działalnością firmy, jej produktami i działaniami, co może pomóc w identyfikacji potencjalnych źródeł konfliktów lub oskarżeń.
Podsumowanie
Dyfamacja, choć wydaje się być problemem prawnym, w rzeczywistości stanowi poważne wyzwanie dla zarządzania reputacją każdej firmy. W dobie cyfryzacji, gdy informacje rozchodzą się błyskawicznie, znaczenie szybkiej analizy i zarządzania ryzykiem dyfamacji jest kluczowe. Firmy, które inwestują w te działania, zyskują nie tylko ochronę prawną, ale również stabilność wizerunkową i lepsze relacje z klientami.
Podstawa prawna zarzutu o naruszenie dóbr osobistych
art. 23. i 24. kodeksy cywilnego
Art. 23. Dobra osobiste człowieka, jak w szczególności zdrowie, wolność, cześć,
swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji,
nietykalność mieszkania, twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza
i racjonalizatorska, pozostają pod ochroną prawa cywilnego niezależnie od ochrony
przewidzianej w innych przepisach.
Art. 24. § 1. Ten, czyje dobro osobiste zostaje zagrożone cudzym działaniem,
może żądać zaniechania tego działania, chyba że nie jest ono bezprawne. W razie
dokonanego naruszenia może on także żądać, ażeby osoba, która dopuściła się
naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków,
w szczególności ażeby złożyła oświadczenie odpowiedniej treści i w odpowiedniej
formie. Na zasadach przewidzianych w kodeksie może on również żądać
zadośćuczynienia pieniężnego albo zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na
wskazany cel społeczny.
§ 2. Jeżeli wskutek naruszenia dobra osobistego została wyrządzona szkoda
majątkowa, poszkodowany może żądać jej naprawienia na zasadach ogólnych.
§ 3. Przepisy powyższe nie uchybiają uprawnieniom przewidzianym w innych
przepisach, w szczególności w prawie autorskim oraz w prawie wynalazczym.
Słowniczek
Przywilej : privilege of peerage i Case of Scandalum Magnatum
Dawny przywilej, który zakładał, że honor osób z wyższych sfer był bardziej chroniony przez prawo; kiedy zniesławienie osoby z ludu było zwane oszczerstwem lub potwarzą, zniesławienie osoby z honorem lub wysokim stanowiskiem urzędowym było znane jako”scandalum magnatum”.
Sprawa Petera Zegnera
Peter Zegner był wydawcą gazety w nowym jorku, oskarżony o zniesławienie został zaaresztowany. Jego sprawę podjął jeden prawnik pro bono który dzięki skutecznej obronie udowodnił że mówienie o kimś prawdy nawet niewygodnej nie może być uznane za zniesławienie. Poniekąd to dało początek powszechnie znanej obecnie zasady ” wolności prasy”.
Źródła ryzyka dyfamacji
To zdarzenia lub osoby które znacznie zwiększają ryzyko padnięcia ofiarą dyfamacji przez firmę. Zazwyczaj są to osoby mające dostęp do poufych informacji firmy dopuszczając do ich wycieku lub celowe podawanie w materiałach prasowych lub reklamowych firmy fałszywe informacje. Dyfamacja firmy może też być nieumyślna gdy to agencja sporządzająca materiały graficzne lub reklamowe na zlecenie w jakiś sposób zniesławi lub znieważy daną grupę społeczną
Zarządzanie ryzykiem dyfamacji
To działania po pierwsze obniżające do minimum prawne ryzyko dyfamacji firmy poprzez odpowiednie klauzule umowne z pracownikami lub kontrahentami oraz wewnętrznymi politykami postępowania firmy a z drugiej strony to zestaw działań – reagujących na dyfamację -minimalizujących ich skutki, rozgłos lub szkody.
Prawnik od zniesławienia, ochrony reputacji i mediów
Rozprawy o zniesławienie, prawną ochronę reputacji lub prawo prasy i mediów to tradycyjne działki prawa cywilnego co do zasady którymi zajmują się radcowie prawni. Obecnie prawa kompetencyjne radców prawnych i adwokatów się zrównoważyły więc można spotkać również adwokatów konsultujących w tych sprawach. Ja jestem radcą prawnym i konsultuję sprawy o zniesławienie i naruszenie dóbr osobistych dla osób prywatnych oraz doradzam i szacuję ryzyka dyfamacji w firmach na zlecenie. Jeśli masz więcej pytań o zasady współpracy w takich sytuacjach napisz w sekcji komentarzy pod tym postem hasło: DYFAMACJA a przygotuję na ten temat nowy post lub przygotuję ofertę.
Typy dyfamacji
Dyfamacja to pojęcie pochodzące ze słownika języka polskiego. W języku prawnym nie ma wprost uregulowanej dyfamacji. Jej zasady karalności lub bezprawności regulowane są w kilku ustawach lecz przede wszystkim zaliczam do niej: zarzut naruszenia dóbr osobistych na podstawie art. 23 kodeksu cywilnego oraz karalność przestępstwa zniewagi lub pomówienia na podstawie kodeksu karnego.
W doktrynie przez wiele lat istniała zagwozdka czy można zniesławić firmę jako osobę prawną a nie fizyczną, czy firma może mieć honor lub godność do znieważenia? Dziś wiele poważnych firm wie jak ważna jest prawna ochrona reputacji marki – nie tylko nieuprawnione używanie ich znaków towarowych ale nieuzasadnione uszczerbienie reputacji czyli zaufania które budowało się przez wiele lat. To nie tylko szkody wizerunkowe ale przede wszystkim finansowe grożące nawet upadłością firmy w razie nagłej utraty klientów lub kontrahentów.
Rodzaje reakcji na zagrożenie dyfamacji
Na dyfamację można reagować na dwa sposoby: wizerunkowo – wdrażając kampanię kryzysowego PR oraz prawnie zlecając prawnikowi sporządzenie pism domagających się natychmiastowego zaprzestania zniesławiania lub pomawiania, analizę podpisanych umów pod wpływem klauzul zakazujących współpracownikom lub innym osobom działania na szkodę firmy oraz wzywania takich osób do zapłaty ewentualnej kary umownej. Działania prawne mogą tez być prewencyjne przede wszystkim będzie to zlecenie audytu prawnego firmy oszacowania istnienia ryzyka dyfamacji firmy i ocenienia reguł ich zapobiegających, który przede wszystkim oprze się na analizie podpisywanych przez firmę umów oraz wewnętrznych polityk firmowych. Taki audyt można rozszerzyć o analizę komunikacji firmy np. w materiałach reklamowych, social media czy stronę internetową – gdzie prawnik podpowie jakie sformułowania mogą narazić firmę na zarzut zniesławienia.
Nadchodzące wpisy blogowe:
Oto lista nadchodzących wpisów blogowych w temacie szacowania ryzyk dyfamacji dla firm:
- „Jak dyfamacja niszczy reputację firmy?”
- „Szybka ocena ryzyka defamacji w firmie”
- „Dlaczego firmy powinny bać się defamacji?”
- „Defamacja a reputacja: ochrona firmy w sieci”
- „Czy Twoja firma przetrwa kryzys defamacji?”
- „Jakie straty ponosi firma przez dyfamację?”
- „5 błędów, które zwiększają ryzyko defamacji”
- „Mity o defamacji, które szkodzą firmom”
- „Monitoring reputacji: jak chronić firmę przed defamacją?”
- „Defamacja: dlaczego Twoja firma potrzebuje ochrony”
Zapisz się na listę email powyżej aby otrzymać powiadomienie w razie pojawienia się nowego wpisu na blogu.
